سوال در باره مسئوليت آغاز درگيري در گرجستان طولي نکشيد که روشن شود. يک هفته پس از حمله نيروهاي گرجستان ، دو تحليل گر فرانسوي ، متخصص در همه چيز و هيچ چيز، اين سوال را «بي معني» ارزيابي کردند. يک نو محافظه کار با نفوذ امريکائي پيش از اين، خط را براي همه مشخص کرده بود. اينکه چه کسي اين درگيري را آغاز کرده از نظر روبرت کاگان (Robert Kagan) « بي اهميت» است چرا که « اگر ميکائيل ساکاشويلي اينبار هم در دامي که ولاديمير پوتين براي وي گسترده بود نمي افتاد درگيري بهر حال بصورتي ديگر آغاز مي شد».(١)
يک فرض، فرض ديگري را مي طلبد: اگر در روز مراسم گشايش بازي هاي المپيک کس ديگري جز ساکاشويلي، فارغ التحصيل دانشگاه کلمبيا در نيويورک که به چند زبان هم حرف ميزند، آغازگر يک عمليات نظامي بود بازهم پايتخت هاي غرب و رسانه هايشان در مقابل عملي چنين نمادين سکوت مي کردند ؟
زماني که نقش هاي خوب و بد از پيش تعيين شده اند، دنبال کردن وقايع آسانتر است. خوب ها، يعني گرجستاني ها وظيفه دارند از تماميت ارضي خود در مقابل عمليات جدائي طلبانه اي دفاع کنند که از سوي همسايگانشان موذيانه و مخفيانه تدارک ديده مي شود. بدها مي بايست همچون صرب ها تحکم اقليت آلباني زبان (کوسوو) را در سرزمينشان بپذيرند و اگرنه بمب هاي ناتو برسرشان فرو خواهد ريخت.
درس اخلاقي اين وقايع وقتي بازهم بيشتر عبرت انگيز مي شود که رئيس جمهور خوب و مهربان و طرفدار امريکا براي دفاع از تماميت ارضي کشورش ٢ هزار سربازي را فرامي خواند که براي اشغال عراق فرستاده بود.
شانزدهم ماه اوت گذشته رئيس جمهور جورج بوش با تاثر بسيار دقيقا « قطعنامه هاي شوراي امنيت » را يادآور شد و هم چنين بر « استقلال، حق حاکميت و تماميت ارضي » گرجستان تاکيد نمود که « مرزهايش بايد مانند مرزهاي کشورهاي ديگر محترم شمرده شود». بدين ترتيب فقط ايالات متحده است که حق دارد هر گاه ارزيابي کند که امنيت اش به خطر افتاده ( ويا چنين ادعائي داشته باشد) بصورتي يک جانبه وارد عمل شود.
در حقيقت اين سلسله وقايع ، منطقي بسيار ساده تر دارند: ايالات متحده از گرجستان (و هم چنين گرجستان از امريکا) استفاده مي کند تا روسيه را تضعيف نمايد و مسکو از اوستياي جنوبي و آبخازي حمايت مي کند تا گرجستان را « تنبيه » نمايد.
از همان سال ١٩٩٢ دو بررسي پنتاگون در باره بازگشت احتمالي قدرت روسيه که در آنزمان تکه تکه گشته بود هشدار مي دادند. براي پايدار کردن سرکردگي امريکا که همانسال همراه با پيروزي در جنگ خليج فارس و فروپاشي بلوک شرق تازه متولد شده بود، اين بررسي ها توصيه مي کردند که « بايد رقباي احتمالي قانع شوند که نيازي به داشتن نقشي پر اهميت تر ندارند» . هدف اصلي چنين پيش بيني هائي چه کشوري بود ؟ روسيه ، « تنها قدرتي در جهان که مي تواند ايالات متحده را نابود سازد».(٢)
درچنين شرائطي چه ايرادي مي توان به رهبران روسيه گرفت ؟ وقتي آنها ناظر کمک هاي غرب به « انقلاب هاي رنگين » در اوکرئين و گرجستان هستند و به عضويت ناتو درآمدن متحدان سابق شان در پيمان ورشو و پذيرش موشک هاي امريکائي در خاک لهستان.همه اينها بخشي از يک استراتژي براي تضعيف روسيه است، مستقل از رژيم و رهبران آن. حتي وزير امور خارجه فرانسه ، برنارد کوشنر نيز مي پذيرد که :« روسيه به يک قدرت بزرگ تبديل شده، امري که نگراني آور است» (٣).
طراح استراژي فوق العاده خطرناک ايالات متحده در افغانستان در سالهاي ١٩٨٠ ( حمايت نظامي از نيروهاي اسلامي براي پيروزي بر کمونيست ها) ، آقاي زيبيگنيف برژينسکي از بخش ديگري از آنچه امريکائي ها بدنبال آنند پرده برمي دارد: « گرجستان براي ما دسترسي به نفت و به زودي به گاز آذربايجان، درياي خزر و آسياي مرکزي را ميسر مي سازد، در اين چارچوب اين کشود اهميتي استراتژيک دارد»(٤). البته نمي توان آقاي برژينسکي را به نااستواري در عقيده متهم نمود چراکه او حتي در زمان بوريس يلسين يعني دوران احتضار روسيه نيز مي خواست اين کشور را از گرجستان و آسياي ميانه بيرون راند تا ذخائر انرژي براي غرب تامين گردد»(٥).
اما وضعيت روسيه نسبت به آن دوران بهتر و ايالات متحده بدتر شده است و در ضمن بهاي نفت نيز بالا رفته. گرجستان، قرباني تحريکات رئيس جمهورش، عوارض دردناک اين سه عامل جديد را به جان خرد.
یادداشت:
١- نقل قول از برنارد هانري لوي و آندره گلوکسمن در ليبراسيون ١٤ اوت ٢٠٠٨ و روبرت کاگان از واشنگتن پست ١١ اوت ٢٠٠٨.
٢- Cf. Paul-Marie de la Gorce, « Washington et la maîtrise du monde », Le Monde diplomatique, avril 1992.
٣- Entretien au Journal du dimanche, Paris, 17 août 2008.
٤- Bloomberg News, 12 août 2008.
٥- Zbigniew Brzezinski, Le Grand échiquier, Bayard, Paris, 1997.
