مناطق آزاد اقتصادی – سابقه

توسعه و رشد انفجاری مناطق آزاد اقتصادی بویژه در کشورهای در حال توسعه، جنبش جهانی اتحادیه ای کارگری بین المللی را با بزرگترین تهدید روبرو نموده است. بزرگترین خطر و سیاه ترین ابر این است که اغلب در فعالیت و سازمانهای اتحادیه ای درمناطق آزاد خرابکاری شده و فعالین مورد تجاوز قرار می گیرند. در برخی از این مناطق اصلاً فعالیت اتحادیه ای و بستن قراردادهای دسته جمعی رسماً ممنوع هستند. دردیگر مناطق آزاد سازمان های اتحادیه ای بوسیله ممنوعیت پخش ماتریالهای اطلاعاتی واذیت وآزار و اخراج نمودن فعالین حقوق کارگری و اتحادیه ای، عملاً از محیط کار بیرون نگه داشته شده اند. این تجاوزات به طور آشکار و واضح جرم برعلیه حقوق انسانی کارگران در محیط کار است.

در قطعنامه ای که در کنفرانس کنفدراسیون جهانی اتحادیه های آزاد کارگری در دسامبر ٢٠٠٤ به تصویب رسید، برشرایط و حقوق اتحادیه ای کارگران در مناطق آزاد اقتصادی تأکید جدی شده است. در این قطعنامه چنین نوشته شده است: " کنگره کنفدراسیون جهانی آزاد کاگری تصویب می کند که کنفدراسیون جهانی اتحادیه های کارگری در مناطق آزاد اقتصادی (EPZ) نقطه مرکزی مبارزه خود را بر برسمیت شناسی حقوق انسانی و اتحادیه ای کارگران از جانب این مناطق دریک اقتصادِ گللو بال (جهانی) شده می داند و برای این که به این هدف نائل شود دست به یک کمپین همۀ جانبه خواهد زد." قطعنامه همچنین بر این نکته تأکید می کند که تجاوز به حقوق انسانی و اتحادیه ای کارکنان در مناطق آزاد اقتصادی با نقصان و کمبود قواعد بازی در بازار جهانی کار همراه شده است. " حقوق اساسی اتحادیه ای اکثریت بزرگی از بیش از ٥٠ میلیون کارگر در جهان کهِ مشغول به کار در مناطق آزاد اقتصادی (EPZ) هستند ، بوسیله قوانین یا در عمل انکار می شوند.مناطق آزاد اقتصادی مثال خیلی کنکرتی از این که دولت ها در برابر فشار ناشی از بی قاعدگی رقابت جهانی چگونه خود را جمع می کنند. ( البته این که دولت ها در این رابطه و مسائل دیگر چیزی برای گفتن ندارند به روشنی این تز مارکسی را مبنی بر این که دولت نیروی سرکوب طبقاتی است را به اثبات می رساند. مترجم) نتیجۀ این قوز شدکی دولتها تجاوز به و نقص حقوق اتحادیه ای است.

تعریف های گوناگونی از مناطق آزاد اقتصادی موجود است. با وجود این تعریف های مختلف، هدف ازایجاد این مناطق است که با دادن امکانات مخصوص از قبیل آزادی گمرگ - معافبت مالیاتی و قواعد بخششگرانه از جانب دولت ها در بازار کار، نزدیکی به وسائل و امکانات حمل و نقل کالا، امکان دادن وام- سرمایه گذاران خارجی را به خود جلب نمایند .

این که چکونه یک منطقه آزاد تعریف شود، آن جائی اهمیت پیدا می کند که انسانها شروع به شمارش این نوع مناطق و تعداد کارگران شاغل در این مناطق نمایند. بر طبق گزارش سازمان جهانی کار (I.L.O) تعداد این مناطق خیلی به شدت افزایش یافته است. بر طبق این گزارش در سال ١٩٧٥ تعداد مناطق آزاد اقتصادی ٧٩ تا بود، در سال ٢٠٠٤ این رقم به بیش از ٥١٧٤ منطقه رسید. گزارش این سازمان می گوید که اکنون مناطق آزاد اقصادی در ١١٦ کشور جهان وجود دارند.

کارکنان این مناطق حدوداً بر طبق این گزارش٤٢ میلیون نفر میلیون برآورد شده اند. این رقم با ارقام تعریف های دیگر متفاوت می باشد. بدون در نظر گرفتن درکهای مختلف اما یک چیز روشن است. بر تعداد مناطق آزاد اقتصادی درسراسر جهان خیلی به شدت افزوده می شود.همچنین تعداد کارگرانی که در این مناطق کار می کنند قویاً افزایش می یابد. گر چه در این 5 ساله اخیر یک سیرشدگی به نظر می رسد. در چین بیشترین تعداد کارکنان مناطق آزاد اقتصادی وجود دارند. یک اکثریت بزرگ از کارکنان مناطق آزاد اقتصادی را زنان تشکیل می دهند. بر طبق برخی از مطالعات انجام گرفته، ٨٠ % کارگران این مناطق زن هستند که اغلب جوان می باشند.

نام ویژه و علامت مخصوص برای مناطق آزاد اقتصادی EPZ )ٍ Export Processing Zones ) است. فورم دیگری از نام گذاری برای این مناطق (SEZ) که اختصاری است از عبارت مناطق ویژه اقتصادی و یا (Especial Economic Zones ) می باشد. این معنی را در مناطق بزرگی از چین مانند شانزن (Schenzhen)، زهوهاى (Zhuhai)، شانتوو (Shantou) و خیمن ( Xiamen) به کار می برند. مقامات در این مناطق با گذراندن قوانین ویژه ، توجه سرمایه گذاران خارجی را جلب می کنند. بر طبق گزارش سازمان جهانی کار، امروزه در چین ٣٠ میلیون کارگر در این مناطق کار می کنند. این بدین معنی است که ٧٠% از تمامی کارکنان مناطق آزاد اقتصادیِ دنیا در چین وجود دارند.

در آمریکای لاتین نام اختصاصی مناطق آزاد اقتصادی ماکوایلادورا (Maquiladora) است. ماکوایلا دورا به معنی تجمع کارخانه ها در یک محل می باشد. در مکزیک هزران ماکوایلادورا با بیشتر از یک میلیون نفر کارگر در نزدیکی مرز آمریکا وجود دارند. این کارخانه ها دارای حقوق انفرادی گمرگی- مالیاتی نیستند. ولی در عوض این نوع کارخانه ها در مناطقی وجود دارند که دولت این مناطق را مورد حمایت اقتصادی خود قرار داده است.

امروزه پوشاک هنوز مهمترین کالائی است که در مناطق آزاد اقتصادی جهان تولید می شود. اما با شتاب صنعتی شدن کشورهای آسیای شرقی تولیدات مناطق آزاد اقتصادی نیز در حال دگرگونی و مختلف شدن هستند. در چین که مناطق آزاد اقتصادی از رشد سرسام آوری برخوردارند، بسیاری از شرکت هائی که از تکنولوژی بالائی در تولید استفاده کرده و چین را امروزه بعنوان مرکز تولیدی خود انتخاب می کنند، از آن جمله اریکسون، سرمایه گذاری خود را متوجه مناطق آزاد اقتصادی نمود ه اند.

یکم آبان ماه ١٣٨٤ برابر ٢٣ اکتبر ٢٠٠٥